Tolunoğulları Devleti, Abbâsîlerin merkezi otoritesinin zayıfladığı bir dönemde, Türk devlet adamı Ahmed b. Tolun tarafından Mısır’da kurulmuş, 254-282/868-905 yılları arasında faaliyet göstermiş bir devlettir. Hilafet merkezi tarafından ilk önce vali naibi olarak Mısır’a görevlendirilen Ahmed b. Tolun, Abbâsî Devleti’nin içinde bulunduğu siyasi istikrarsızlıktan ve merkezdeki Türk komutanların desteğinden yararlanarak Abbâsîlerden siyasi olarak bağımsız bir devlet yapılanması oluşturmaya çalışmıştır. Ahmed b. Tolun bu amaca yönelik olarak İslam tarihinde ilk defa, halife dışında kendi adına para bastıran hükümdar olmuştur. Aynı zamanda İslam dünyasının liderliğini ele geçirmek için Hicaz bölgesini kontrol altına alma ve halifeyi Mısır’a getirme girişimlerinde bulunmuştur. Tolunoğulları Devleti, faaliyet gösterdiği dönemde, hâkimiyeti altındaki bölgelerde siyasi istikrarı sağlamış, ekonomik ve kültürel anlamda bölgenin kalkınmasında önemli icraatlara imza atmıştır. Kısa süreli hâkimiyetine rağmen Türk-İslam, Mısır ve dünya tarihinde derin izler bırakmayı başarmıştır. Tolunoğulları Devleti, Müslüman Türkler tarafından Abbâsîler bünyesinde kurulmuş ilk yarı bağımsız devlettir. Yüzlerce yıllık Türk Devlet geleneğinin ve Türklerin Müslüman devletler bünyesinde elde ettiği birikimlerin bir ürünü olarak büyük önem arz eden Tolunoğulları Devleti, başarılı siyasi, ekonomik ve kültürel faaliyetleriyle kendilerinden sonra kurulacak olan bağımsız Müslüman-Türk devletleri için bir örnek teşkil etmiştir. Araştırmada İslam tarihinin temel kaynakları başta olmak üzere konuyla alakalı yazılmış eserlerdeki bilgiler toplanıp analiz edilmiş ve Tolunoğulları Devleti’nin siyasi ve kültürel anlamda tarihte bıraktığı izler ortaya konmaya çalışılmıştır.
